Kompanzasyon gerilim ve akım parametreleri arasında bulunan faz farkını en küçük açıya getirerek, işletmelere ve elektrik sistemlerine bir çok zararlı etkisi bulunan, reaktif güçlerin minimize etme işlemidir. Bu işlem cosϕ açısının düzeltilerek güç faktörünün 1 olması demektir.
9 KW ve üzeri işletmelerde EPDK tarafından kurulması zorunlu olan ve içinde çeşitli şalt malzemeleri bulunan ve işletmelerin reaktif güç ihtiyacını karşılayan bir güç dengeleyici sistemdir. Kompanzasyon panosunu sahip olmayan pek çok işletme reaktif bedel, ceza ödemektedir.
Kompanzasyon panosu elektrik enerjisinde tüketilen aktif enerjinin reaktif enerjiye oranını belirli bir oranda tutan elektrik panosu çeşididir. Bu pano sistemde tüketilen reaktif elektrik enerjisini tedarik eder ve elektrik şebekesine reaktif yüklenmeyi azaltır. Reaktif enerji trafo ve hatlarda kayıplar meydana getirir. Bu durum elektrik faturanızda yükselmeye sebep olur.
Kompanzasyon panosunun yapılması yeterli değildir. Deneyimli mühendis ve teknikerler tarafından yılın her zamanı kontrol altında tutulması ve kompanzasyon panosunu bakımı yapılması gerekmektedir. Mevsim geçişleri ve işletmenin tüketim şekline göre sürekli değişim gösterir.
Kompanzasyon panosu içerisindeki tüm elektrik malzemeleri ömürlü sarf ürünlerdir. İçlerinden herhangi birinin eksikliği faturanız artmasına ve reaktif ceza ödemenize sebep olur.
Enerji verimliliği, enerjinin önemi itibariyle geldiğimiz noktada çok önemli bir yere sahiptir. Enerji kalitesi ve enerji verimliliğine direk etki eden sistemlerin başında kompanzasyon sistemleri gelmektedir.
Kompanzasyon sistemlerine düzenli bakım yapıldığında tesislerde enerji maksimum verimlilikte kullanılabilmektedir. Kompanzasyon bakımı önem ve bilgi gerektiren bir işlemler zinciridir. Kompanzasyon bakımı için alanında eğitim görmüş teknikerler ve yine alanında ilerleme sağlamış konu ile ilgili bilgisi yüksek mühendisler gözetiminde yapılması gerekmektedir.
Pano içerisinde bulunan şalt malzemelerin kontrolleri sağlanmalı ve işletmenin tükettiği güç profiline uygun ayarlar yapılarak kompanzasyon panosu işlevsel hale getirilmelidir.
Yapılan işlemlerden önce sonra belirli aralıklarla sayaçtan ve reaktif güç kontrol rölesinden alınan değerler ile yapılan işlem karşılaştırılması mühendislik hesaplarının doğru yapıldığı kontrol edilmelidir.
Sigorta, kontaktör ve kondansatörler ömürlü şalt malzemeler olduğundan bu elemanlar sağlık kontrolü önemlidir. Bakım yapacak teknikerlerin çok hassas ve titiz çalışması gerekir. Kompanzasyon bakımı yılda bir defa değil ayda en az 2 kez kontrol edilmesi gereken bir pano çeşididir.
İşletmenize ait elektrik ana dağıtım ve kompanzasyon panolarınız, yetkilendirilmiş teknikler ile en az ayda bir kez kontrol edilir.
Kompanzasyon panonuzun her türlü teknik onarımı sınırsız servis desteği ile ek ücret ödemeden gerçekleştirilir.
Enerji değerleriniz, 7 gün 24 saat genel merkezden izlenir. Arıza durumunda en yakın servis aracımız sizlere yönlendirilir.
On-Line kayıt olan bilgiler size raporlanır. İstenilen enerji kalitesi belirlenen tarih aralığı içinde size raporlanarak gönderilir.
Kompanzasyon panosu ve içerisindeki elektrik malzemeleri ömürlü sarf malzemelerdir. Röle, kontaktör, sigorta ve kondansatörler ömürlüdür. Kullanım sıklığına bağlı olarak bu şalt malzemelerin ömrü sınırlıdır. Şalt malzemeler periyodik olarak kontrol edilmeli ve raporlanmalıdır. Reaktif ceza ile karşılaşmamak için takip ve bakım gereklidir.
Şalt malzemelerden herhangi birinin arızası kompanzasyon değerlerinde sapmaya neden olur. Bu durum elektrik sayacına reaktif tüketim olarak yansır ve faturanızda artışa sebep olur. Kompanzasyon arızası hızlıca tespit edilmeli ve önlem alınmaldırı.
Bir işletmede kompanzasyon olmaz ise sonuçları ile birkaç şekilde karşımıza çıkmaktadır. Bunlar sırası ile;
Elektrik enerjisinin kalitesinin düzeltilmesi enerji piyasasında çok önemli bir etmendir. Kaliteli ve ucuz enerjinin son tüketiciye ulaşması için yapılan çalışmaların basında kompanzasyon sistemleri gelmektedir.
Kompanzasyon kurulması gerektiği yerde panoların olmaması enerji maliyetlerini yükseltmektedir. Bu nedenle kompanzasyon kurulum şartları EPDK tarafından belirlenmiştir. Kompanzasyon enerjide pek çok parametrede tasarruf sağlayan bir elektrik panosu olması nedeniyle tüketiciler tarafından çokça tercih edilmektedir.
9kW ve üzeri güç tüketen yerlerde aktif enerji ile birlikte reaktif enerjide kullanılıyorsa, tüketiciler kullandıkları reaktif enerjinin belli bir yüzdelik dilimini geçtiklerinde reaktif ceza ile karşılaşmaktadır.
Buna göre; Kurulu gücü 50 kVA’nın altında olan müşteriler, çektikleri aktif enerji miktarının yüzde otuzüçünü aşan şekilde endüktif reaktif enerji tüketmeleri veya aktif enerji miktarının yüzde yirmisini aşan şekilde kapasitif reaktif enerji vermeleri halinde; kurulu gücü 50 kVA ve üstünde olanlar ise, çektikleri aktif enerji miktarının yüzde yirmisini aşan şekilde endüktif reaktif enerji tüketmeleri veya aktif enerji miktarının yüzde onbeşini aşan şekilde sisteme kapasitif reaktif enerji vermeleri halinde, reaktif enerji tüketim bedeli ödemekle yükümlüdür.’ Kompanzasyonu olan yerlerde bu yüzdelik dilimlerinin üzerine çıkılmadığı için işletmeler reaktif bedel ödememektedir. İşletmeler hem enerjiden tasarruf sağlarken hemde aynı trafodan daha fazla aktif enerji çekebilmektedir. Çünkü enerji nakil hatlarında aktif ve reaktif enerji birlikte gelir. Kompanzasyon panosu olmayan işletmeler ihtiyaç duydukları reaktif enerjiyi şebekeden karşılar bu da şebekelerde aşırı yüklenmelere, kablo kesitlerinin ve diğer şalt cihazlarının daha büyük seçilmesine neden olmaktadır. Reaktif enerji fiziksel bir işe dönüşmediği için şebeke ve alıcı yükler arasında sürekli dolaşarak birçok olumsuz etkiye sebep olur.
Elektrik enerjisi günümüzde hayati değer taşıyan en önemli enerji türüdür. Günümüzde enerji sektörünün başta gelen konuları arasında enerji verimliliği yer almaktadır. Kompanzasyon panolarının varlığı ise direk enerji verimliliğinin artırılması için vazgeçilmez bir çözümdür.
Kompanzasyon panoları kurulacakları görünür güç sonucu yapılan kompanzasyon pano hesabı ile modellenir. Günümüzde sanayi kuruluşları, küçük işletmeler, kamu binaları gibi yerlerde elektrodinamik prensibine göre çalışan pek çok yük bulunmaktadır. Bu yükler generatör, trafo, motor, bobin gibi elektriksel cihazlardır.
Elektrodinamik prensibine göre bu yüklerin çalışması için öncelikle bobin sargılarında manyetik alana ihtiyaçları vardır. Bu manyetik alanı sağlayacak mıknatıslanma akımına reaktif akım, güce de reaktif güç denir. Bu reaktif güç işe dönüşmeyen ama cihazların çalışmaya başlaması için gerekli ve önemli güç konumundadır.
Kompanzasyon panosu işletmelerin ihtiyaç duyduğu reaktif gücü şebekeden çekmek yerine işletmede üretilmesini sağlayan elektrik panosu grubunda yer almaktadır.
İşletmelerin ihtiyaçları duydukları reaktif gücü şebekeden çekmeleri halinde iletim hatları fazla yüklenmekte, iletim hatlarının kesiti artmakta, trafoların kapasitesi düşmektedir. Söz konusu reaktif güçlerin şebekeden çekilmesi en nihayetin enerji kalitesini düşürürken işletmelerin cebinden daha fazla para çıkmasına sebep olmaktadır.
Kompanzasyon panosu, elektrik panoları arasında büyük öneme sahiptir. Bir sistemin sağlıklı bir şekilde çalışması için kompanzasyon panosu için kullanılacak malzemelerin kompanzasyon hesabı yapıldıktan sonra seçilmesi gerekir.
Kompanzasyon panosunda kullanılan bütün malzemeler birbirleri ile ilişkili olup hiçbir malzeme rastgele kullanılamaz. Bir kompanzasyon panosunda kullanılan malzemeleri ise şu şekilde sıralamak mümkündür.
Kompanzasyon panosunun en gözde şalt malzemesi kondansatör veya diğer adı ile kapasitörlerdir. Kapasitörler şebeke yönünde kapasitif etki yaratırlar. Kullanıma bağlı olarak eskimeleri ve güç kaybetmeleri kaçınılmazdır. Kondansatörler kullanıldıkça güçleri azalan kimsayal tabanlı şalt malzemelerdir.
Kompanzasyon üç fazlı ve tek fazlı olarak genel anlamda 2 çeşitten oluşur. Farklı gerilim seçenekleri için üretilmiş modelleri de vardır. Kondansatörler belirli bir güç kaybına uğramaları veya fazlardan birinin aşırı gerilime maruz kalması, kondansatörlerin arızalanmasına yani yanmasına sebep olur. Harmoniklerde kondansatörlerin başlıca düşmanı olup ömrünün azalmasına sebep olurlar.